მანანა შევარდნაძის მოგონებები და საინტერესო ფაქტები მამაზე

 ედუარდ შევარდნაძე. რა უნდა ვთქვა იმაზე მეტი, ვიდრე თავად ეს სახელი გვარი ამბობს. მხოლოდ იმას ვიტყვი, რომ საზოგადოების დამოკიდებულება მისადმი ორპოლუსიანი იყო – იგი უყვარდათ ან არ უყვარდათ. თუმცა, ამას მნიშვნელობა აღარ აქვს. ის უკვე ისტორიას ეკუთვნის, ხოლო ისტორია ყველაზე მიუკერძოებელი მსაჯულია. დღესაც ხშირად გვესმის მისი გვარი და კიდევ დიდხანს, დიდხანს ასე იქნება. ჩემს მეხსიერებაში კი, (პირადი ურთიერთობიდან გამომდინარე) იგი დარჩა ყველაზე მაღალი რანგის, მსოფლიო პოლიტიკოსად, მეორეს მხრივ უბრალო, კეთილ, იუმორით სავსე და უშუალო ბაბუად, რომლის გურული   ხასიათის ნიშან-თვისებებს, ჩემი აზრით, კავშირი არ ჰქონდა ხისტ პოლიტიკასთან. დღეს, ბატონი ედუარდის ქალიშვილს წარმოგიდგენთ, მანანა  შევარდნაძეს რომელიც ფიზიკურად ძალიან ჰგავს მამას. დიახ,  მამას, რომელიც მას ყოველთვის კიდევ უფრო მეტად თავისად თვლიდა - ტვინს უწოდებდა. მართალია ეს მშვენიერი და უჭკვიანესი ქალბატონი მისი პოლიტიკური მემკვიდრე არ გახდა, თუმცა თავისი მოსაზრებები, შეხედულებები მამამისის მთელი პოლიტიკური მოღვაწეობის ასპარეზზე ყოფნიდან, რაც ჰქონდა და აქვს, ერთი კარგი კარგი პოლიტიკოსის იერ-სახეს სძენს. იგი ხომ იმ გარემოში გაიზარდა, სადაც მის ირგვლივ მსოფლიო პოლიტიკური ელიტა იკრიბებოდა.

__ ქალბატონო მანანა, რას ნიშნავდა თქვენთვის ბავშობიდან ის, რომ ასეთი პიროვნების ოჯახის შვილი იყავით. ეს იყო სიამაყის განცდა და ყველგან და ყველასთან თავდაჯერებულს გხდიდათ თუ პირიქით,  გზღუდავდათ, დისკომფორტს გიქმნიდათ, გეუხერხულებოდათ რაღაცნაირად, თუნდაც თანატოლებში?

__ სიმართლე გითხრათ, გარკვეულ ასაკამდე ეს იყო ჩემთვის დიდი ტვირთი, განსაკუთრებით, გარდატეხის ასაკში. როდესაც ადამიანი იწყებს საკუთარი თავის შეცნობას,  დგება ბობოქარი პერიოდი, პიროვნების ჩამოყალიბება. ბუნებრივია, რთული იყო მამის  ავტორიტეტის ჩრდილქვეშ ყოფნა. ბავშობიდან  მხოლოდ ედუარდ შევარდნაძის ქალიშვილად აღვიქმებოდი, მაშინ ამას დიდად ვერ ვგრძნობდი, შემდგომში პროტესტის გრძნობა გამიჩნდა, რადგან ვფიქრობდი, რომ თავისუფლების შეგრძნება მეკარგებოდა. საკმაოდ ჭკვიანი ბავშვი   გახლდით,  ვცდილობდი არსებული ვითარების კარგად გაანალიზებას. ამავდროულად ძალიან ვამაყობდი მამით, ვაცნობიერებდი, თუ რამხელა პიროვნებასთან მქონდა ურთიერთობა. იგი ყოველთვის ავტორიტეტი იყო ჩემთვის. დღემდე ვერ ამიხსნია, როგორ აღწევდა მამა ამას   ცხოვრების ყველა ეტაპზე, თავისი მიდგომით, აურით, გარეგნობით. იგი ყოველთვის მომხიბვლელი და შარმიანი იყო.

_ შესაბამისად შვილებს მისი რიდიც გქონდათ ხომ. როგორები იყვნენ მშობლები სახლში, ყოველდღიურობაში თავიანთი ხასიათით, მოქმედებებით სანამ ყველა ერთად ცხოვრობდით?

_ დიახ, რასაკვირველია,  რაღაც რიდის ზღვარი იყო,  რომლის იქითაც ვერ გადახვიდოდი. რაც შეეხება ჩვენ ყოველდღიურობას, ძირითადად ყველაფერი მაინც დედას ფუნქცია იყო. დედა იყო ჩართული ჩვენს სწავლა-აღზრდაში, რადგან, ბუნებრივია, მამას ამისთვის არ ეცალა.  დილით ადრე გადიოდა სახლიდან - გვეძინა, მოდიოდა - გვეძინა.  ცდილობდა, ბავშვებთან ურთიერთობისთვის  გამოენახა დრო, თუნდაც, წუთები. ძალიან მკაცრი დღის რეჟიმი ჰქონდა.  ხშირად, შესვენებისას ერთად ვსადილობდით,  ვსაუბრობდით და ამ საუბრების დროს მაინც ახერხებდა მეგობრულ, შეფარულად დამრიგებლურ ურთიერთობას ჩვენთან. მიუხედავად მისი ასეთი ცხოვრების მკაცრი განრიგისა, მან ძალიან დიდი გავლენა მოახდინა ჩემსა და ჩემი ძმის პიროვნულ ჩამოყალიბებაზე. დედა, როგორც იცით, ჟურნალისტი იყო, ძალიან მშრომელი ადამიანი. დიასახლისობასაც ასწრებდა, სკოლაშიც მივყავდით-მოვყავდით, მუსიკაზეც მატარებდა...  სულ მოძრაობდა. თავის ჟურნალისტურ კარიერაშიც რეალიზებული იყო, შემდგარი, მამაზე არანაკლებ ძლიერი და ნიჭიერი.

_ როცა რაღაც გინდოდათ გეთქვათ ოჯახში, დედასთან მიდიოდით და უყვებოდით თუ მამას?

_ უფრო გულახდილი, მაინც, დედასთან ვიყავი. ჩვენ ვმეგობრობდით. თუმცა, შემდეგ მა მამასთანაც დავახლოვდით.

_ მამას არ ჰქონდა თქვენთვის ნათქვამი რამე მსგავსი, რომ თქვენ არ ხართ ბავშვებო ჩვეულებრივი ოჯახიდან, რომ თქვენ გყავთ თანამდებობის პირი მამა, რომ მეტად პრივილიგებულები ხართ სხვებთან შედარებით. შესაბამისად მეტი ყურადღება გმართებთ, ცუდი საქციელი არ გეკადრებათ და ასე შემდეგ?

_ ნათქვამი, როგორც ასეთი, არ ჰქონდა. მისი გამოხედვა, თუ მდგომარეობა ისედაც გულისხმობდა, რომ ზღვარს არ უნდა გავცდენოდით. მეც და ჩემ ძმასაც ჩვენი მდგომარეობა თავისთავად გვავალდებულებდა ყოველივეს. მაშინ  ცოტა  განსხვავებული მიდგომა ჰქონდათ მშობლებს.  იცით, ეს  ისეთი ჩაკეტილი სისტემა იყო...  ჩვენ ისეთი პიროვნების შვილები ვიყავით, შეუძლებელი იყო, არ გვქონოდა ამბოხის გრძნობა, მაგრამ  ამის აფიშირება არ ხდებოდა. მაგალითად, ჩვენ ვიცოდით, დედა რეპრესირებული ოჯახიდან რომ იყო, რომ ძალიან მძიმე ბავშვობა ჰქონდა, რა გამოიარა, როგორ მოსპო საბჭოთა სისტემამ მისი ოჯახი... (რაც წერია კიდეც მისი მოგონებების წიგნში...) ყოველივე ამის გამო თავიდანვე გარკვეული იყო ჩვენთვის, თუ სად  ვიყავით და  სად ვცხოვრობდით...  პრინციპში, ჩვენი მაშინდელი ყოფა, ეს ხომ გაგრძელება იყო იმ სისტემის, რომელმაც საოცარი რეპრესიები გამოატარა ჩვენს ბებია-ბაბუებს, მშობლებს. ასე რომ, მაშინვე იყო ჩემთვის ყველაფერი გარკვეული, რომ კომუნისტური რეჟიმი, ეს სოციალისტური წყობა იყო, მაგრამ მერე, უკვე ჩვენ დროს „სხვანაირი“ კომუნისტები იყვნენ, ყოველ შემთხვევაში, მამაჩემი და მისი სამეგობრო. მას ისეთი სამეგობრო ჰყავდა... პარტიულ წრეშიც იყვნენ  მართლა პატიოსანი ადამიანები. 

 ჩემი მშობლები ქართული ძირიდან აღმოცენებული ადამიანები იყვნენ. მათ ერთმანეთზე ძალიან დიდი გავლენა მოახდინეს. დისიდენტები არ ვიყავით, მაგრამ შინაგანად იმის შეგრძნება, რომ არ ვართ ამ წყობის ხალხი - ყოველთვის გვქონდა.

_ იმ დროს ოჯახში გყავდათ სწორედ იმ წყობის ადამიანი. საქართველოს სსრ-ის კომპარტიის ცკ-ს პირველი მდივანი, საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი, სსრკ-ის IX-XI მოწვევების უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი, სოციალისტური შრომის გმირი, სკკპ ცკ-ის პოლიტბიუროს წევრი,  საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვის მინისტრის მოადგილე, საქართველოს სსრ შინაგან საქმეთა მინისტრი, საგარეო საქმეთა მინისტრი... იქამდე ვიდრე ბატონი ედუარდი დამოუკიდებელი საქართველოს პრეზიდენტი გახდებოდა. ისმინებოდა ტლეფეონები და უთვალთვალებდნენ ადამიანებს ქუჩაში, ტრანსპორტში საძინებლებში? რა იცის ედუარდ შევარდნაძის შვილმა ამ ყველაფრის შესახებ ძალიან ახლოდან, თავის ოჯახიდან?

_ პატარა რომ ვიყავი ამას ვერ მივაქცევდი ყურადღებას, არც ვიცოდი ასე იყო თუ არა, მაგრამ მერე, როცა წამოვიზარდე, ქვეცნობიერში სულ მქონდა, რომ „გვისმენენ“. ამიტომ ოჯახში რაღაც-რაღაცეებზე, მიუხედავად იმისა, რომ დიდი საიდუმლო ჩვენ არ გვქონდა, მაინც ზოგადად ვსაუბრობდით და არა კონკრეტულად,   იმის გათვალისწინებით, რომ გვისმენდნენ. უნდა მივმხვდარიყავი, რომ ჩვენი ტელეფონები ისმინებოდა... შევამჩნიე, რომ კონფიდენციალური საკითხის სათქმელად მშობლები  აბაზანაში შედიოდნენ, წყალს მიუშვებდნენ და ისე საუბრობდნენ... მერე, როცა თავად გახდა შინაგან საქმეთა მინისტრი, კარგად ჩაიხედა ამ სამზარეულოში. დიდ ინფორმაციაზე ჰქონდა წვდომა. სამხედრო პირი იყო, პოლიციის გენერალ-მაიორი, ფორმაც ჰქონდა, პატაკსაც იბარებდა და უცნაური ამაში ის იყო, რომ შევარდნაძე, რომელიც სულ სხვა ტიპის კარიერისთვის ემზადებოდა, უცებ მისთვის არატიპიურ გარემოში აღმოჩნდა. ამ გარემოებამ ძალიან დიდი როლი ითამაშა იმაში, რომ სულ სხვა კუთხიდან დაინახა საბჭოთა სისტემა, ის რასაც სხვა, კომუნისტური ნომეკლატურა ვერ ხედავდა. მან სტრუქტურულად ყველაფერი კარგად გაშიფრა. პიროვნულად ასე ჩამოყალიბდა და მივიდა იქამდე, სადამდეც მივიდა - მსოფლიო მნიშვნელობის პოლიტიკოსობამდე. იმიტომ კი არა, რომ მისი შვილი ვარ, მინდა ვიყო ობიექტური და ვთქვა, რომ ძალიან დაუფასებელი და შეუფასებელი დარჩა მისი როლი, განსაკუთრებით, საქართველოში, თუმცა, მისი როლი სამუდამოდ განისაზღვრა მსოფლიო ისტორიაში. ამ ბოლო პერიოდში კარგად ჩავიხედე  მამას საარქივო მასალებში. აურაცხელი ფოტო-ვიდეო მასალაა და ვცდილობ, მოვაწესრიგო. როცა ამ ყველაფერს აყალიბებ, სისტემატიზაციას უკეთებ, უზარმაზარი  შთაბეჭდილება იქმნება. პრაქტიკულად ედუარდ შევარდნაძემ იცხოვრა რამდენიმე პოლიტიკოსის ცხოვრებით. ცალკე ისტორიაა, საქართველოში რომ დაბრუნდა. ასე მგონია, მან, თავის მხრივ, სამშობლოსთვის ძალიან დიდი პოლიტიკური მსხვერპლი გაიღო.

_ აი, საქართველოში კი, ფიქრობდნენ რომ არ უნდა ჩამოსულიყო. ცოტა ნეგატიურ კონტექსტში იხსენებენ დღესაც მის ამ ნაბიჯს, იმიტომ რომ თვლიან, რომ მერე ცუდად განვითარდა ქვეყანაში საქმეები.

_ ცოტა არა, ბევრი ნეგატიური წამოვიდა და არის დღემდე. ძალიან შორს წაგვიყვანს ამაზე საუბარი, რომ დავიწყო როგორ და რატომ მოხდა ასე, რომელი პოლიტიკური ძალებისა და ლიდერების  დამსახურებაა, თუ ვინ სთხოვდა ყველაზე მეტად დაბრუნებას... მაგრამ ერთს ვიტყვი, ედუარდ შევარდნაძემ ამ ნაბიჯით ფაქტობრივად თავი შესწირა  სამშობლოს. რომ არ ჩამოსულიყო, არ ვიცით, როგორ განვითარდებოდა მოვლენები.

_ შევარდნაძის დროს იყო უგაზობა, უშუქობა- ამასაც ხომ ამბობენ?

_  ასეთი კლიშე არსებობს, კი, შევარდნაძის დროს სიბნელე იყო, ეს იყო, ის იყო... კი, მაგრამ, სულ ვფიქრობ, რომ ჩამოვიდა, რა იყო? აი,  გეკითხებით, რა იყო საქართველოში, როგორ ცხოვრობდა ხალხი, რატომ არავის ახსოვს? იმ დროს ყველა მოსკოვში ვიყავით. მოწმე ვარ, რამდენს ფიქრობდა საქართველოში დაბრუნებაზე. როგორ იღებდა გადაწყვეტილებას, თან როგორ ჭოჭმანობდა.  ურთულესი პერიოდი იყო. საბჭოთა იმპერია დაიშალა და, სამწუხაროდ, საქართვლო ამ ნანგრევებში მოექცა ძალიან მტკივნეულად... შევარდნაძეს  იმ დროსაც  უყვარდა სამშობლო  და ზრუნავდა მასზე, როდესაც ამხელა იმპერიის  საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო. ძალიან გული მწყდება, მაგრამ  იმედია, გავა დრო და ყველაფერი დალაგდება. ყველა ყველაფერს მიხვდება. მართლა ბეწვზე ეკიდა საქართველო, ჩვენი ქვეყნის ყოფნა-არყოფნის საკითხი იდგა.

_ თავად იმ პერიოდში რა სირთულეები გქონდათ?

_  რომ გითხრათ, მამას და დედას არ ჰქონდათ ყოფითი სირთულეები, მართალი არ იქნება. მაშინ ჩამოვიდნენ და დასახლდნენ კრწანისში. ახლიდან დაიწყეს ცხოვრება. მე ატენის ქუჩაზე ვცხოვრობდი და მეც ისეთივე პირობები მქონდა, როგორც ყველას, გამყინვარება, უშუქობა, უგაზობა... მახსოვს „საოცრება“ რომ შევიძინე,  ნავთქურა და მოვიწამლე იმის გამონაბოლქვით, ეგრეთ წოდებული ,,დვიჟოკებიც“ გვქონდა... ოთხი ოთახიდან მხოლოდ ორ ოთახს და სამზარეულოს ვიყენებდი... მეც იგივე გავიარე, რაც მთელმა საქართველომ. დიდი უსამართლობაა, როცა ამას ყველაფერს აბრალებენ შევრდნაძეს. ის ხომ  ასეთ რეალობაში, გაპარტახებულ, გავერანებულ ქვეყანაში დაბრუნდა.

_ მაშინ გაჩნდა რაღაც გაურკვეველი ქაღალდის, ფორმის და ფერის ეროვნული ვალუტაც, კუპონი, მეტად უცნაური ნომინალებით, რომელიც ჰიპერ ინფლაციის ქვეშ ექცეოდა.

_  აბა, რა უნდა ექნათ? მაშინ ეყრებოდა სახელმწიფოებრიობას საფუძველი, ეს გარდამავალი ეტაპი იყო, რომ გადავსულიყავით ახალი წესზე, შევსულიყავით ცხოვრების ახალ ფაზაში. საქართველოს დამოუკიდებლობის იდეა  ოდითგანვე იდო თითოეულ ქართველში. რეალური დამოუკიდებლობა, არა მხოლოდ დეკლარირებული, საქართვლომ სწორედ შევარდნაძის პერიოდში მიიღო.  ეს რასაკვირველია მისი საერთაშორისო ავტორიტეტის დამსახურება იყო.

_ იმ დროს, როცა მისი მისამართით უარყოფითი საუბრები ისმოდა ირგვლივ, როგორ იღებდით ამას, მისთვის რთულ პერიოდებში გვერდით ედექით თუ ცდილობდით გარიდებოდით?

_ ძალიან ვგულშემატკივრობდი. მთავარი იყო, მამას გვერდში ვდგომოდით ყველა. თანაბარუფლებიანი, მეგობრული ურთიერთობები გვქონდა ოჯახში, როგორც უკვე გითხარით. იყო პერიოდები, როცა მეც კი მეკითხებოდა აზრს. განსაკუთრებულ სიტუაციებში შეეძლო ბავშვისთვისაც ეკითხა.  დიახ, ასეთი თვისება ჰქონდა, ყველას აზრი აინტერესებდა, ისმენდა, აანალიზებდა. ალბათ, გახსოვთ,  პირველი მოწვევის პარლამენტში რამდენი პარტია შევიდა, თითქმის ყველა, მაგრამ ის ითმენდა ყველაფერს, რათა მრავალპარტიული პარლამენტის პირობებში მაქსიმალური პლურალიზმი და დემოკრატიულობა   ჩამოყალიბებულიყო.

_ ბავშვის აზრსაც ისმენდა და იღებდაო - თქვით. ეს არ ვიცოდი. საინტერესოა.

_ ბევრი ამბობს, სხვათა შორის, რომ საოცარი მოსმენის უნარი ჰქონდა. ყველას გულდასმით უსმენდა. ნებისმიერ გადაწყვეტილებას  მხოლოდ  სახელმწიფოს სასარგებლოდ იღებდა. მიხეილ სააკაშვილმა  ისეთი სურათი დახატა, თითქოს, მისი მოსვლის შემდეგ შედგა სახელმწიფო, ყველაფერს საფუძველი მან ჩაუყარა, მაგრამ დაავიწყდა და ავიწყდება ბევრსაც, დასავლური ორიენტაცია, ის ცნობილი პროექტები, რითაც ახლაც უაღრესად აქტუალურია საქართველო მსოფლიოსთვის, შევარდნაძის დამსახურებაა. ყოველივე ამას სწორი გამოყენება ხომ უნდოდა და მე მგონი, ამით შევარდნაძემ წარმოუდგენელი რამ შეძლო საქართველოსთვის. თუნდაც, ის დიდი ტრანსკავკასიური პროექტები, რომლებსაც მაშინ ჩაეყარა საფუძველი, რად ღირს!  ეს იყო შევარდნაძის  მსოფლიო ავტორიტეტი. იგი რომ არ ყოფილიყო სათავეში, როგორ  ჩამოყალიბდებოდა საქართველო თანამედროვე, დასავლური ორიენტაციის მქონე, დემოკრატიულ სახელმწიფოდ? სახელმწიფოებრივი ინსტიტუციები სწორედ მისი ხელმძღვანელობით შეიქმნა... ყველაფერი, თუკი რამე გვაქვს და რითაც ვამაყობთ. მერე სწორედ  ეს არ გვაპატია რუსეთმა.

_ და მაინც... რა გააკეთა, რა დატოვა შევარდნაძემ?
    _ ყველაზე დიდი სიმდიდრე, რაც მამამ საქართველოს დაუტოვა,  მისი ავტორიტეტია, მისი სახელი. შევარდნაძის გადადგომაც პრეზიდენტობიდან, გარკვეულწილად, სწორი ნაბიჯი იყო. უფრო სწორად, პრევენცია იმისა,  რაც შეიძლებოდა შემდგომ განვითარებულიყო  საქართველოში. მამა ბუნებით იყო ძალიან ხალისიანი,  იუმორით სავსე ადამიანი, მაგრამ  როცა საქართველოში ჩამოვიდა, ნელ-ნელა შეიცვალა, სევდიანი გახდა, თუმცა, იუმორის გრძნობა  არასდროს დაუკარგავს. ის, რაც ხდებოდა ჩვენ ქვეყანაში, მისთვის დიდი ტკივილი იყო, თითოეული ქართველის ტკივილი. ჩემი მეუღლე, გია სოხუმიდანაა. იქ დაიბადა, იქ დაამთავრა სკოლა. ამდენად ჩვენი ოჯახისთვის ეს განსაკუთრებით ტრაგიკულია...

_ თქვენს ოჯახში ყოველთვის ნაღები საზოგადოება იყრიდა თავს, (არა მხოლოდ ქართული საზოგადოება) რისი ფუფუნებაც ყველას არ ჰქონდა და აქვს. ბატონ ედუარდს ყველა ემეგობრებოდა, მწერლები, პოეტები, რეჟისორები. როგორ გახსენდებათ ეს ურთიერთობები? 

_ მაშინ საქართველოში ჩამოდიოდა ყველა, ძალიან მნიშვნელოვანი და ღირსეული სტუმრები, მწერლები, პოეტები, მხატვრები, იყვნენ ინტელიგენციის წარმომადგენლები კინოდან, თეატრიდან... მამას უახლოესი მეგობრები იყვნენ ნოდარ დუმბაძე, ჯანსუღ ჩარკვიანი. ოჯახებით ვმეგობრობდით. ჯანსუღ ჩარკვიანი ჩემ ქორწილში თამადა იყო... მახსოვს, ბევრი კარგი სუფრა, კარგი სადღეგრძელოები, სიმღერები, ლექსები...  მახსოვს, იმ პერიოდში სახელწიფო ენა უნდა შეეცვალათ რუსულით. მომსწრე ვარ, როგორ იბრძოლა მამამ, რომ ეს არ მომხდარიყო. მახსოვს, როგორ მიუთითებდა ხოლმე მამა მეგობარ მწერლებს ამ პუნქტში ყველა დეტალისთვის მიექციათ ყურადღება. მას  ამაში სწორედ მისი მეგობარი ინტელიგენცია ეხმარებოდა. როცა „მონანიების“ საკითხი წყდებოდა, რთული მომენტები იყო. ქალბატონმა ლანა ღოღობერიძემ ერთ-ერთ ინტერვიუში აღნიშნა კიდეც,  შევარდნაძე  ამ ფილმის ბედის გამკვალავი იყოო. დიდი ჰუმანისტი იყო პოლიტიკაშიც და პირად ურთიერთობებშიც.  თბილი, კეთილგანწყობილი, სამშობლოს ღალატს ვერავის პატიობდა, იყო საოცრად შრომისმოყვარე ადამიანი. სხვანაირად არ შეეძლო. მისი დასვენებაც ისევ მოძრაობა იყო, უყვარდა სიარული. ყველაფერს ათავსებდა ერთმანეთთან. მახსოვს, ზღვაზე როცა მივდიოდით, იქაც იყო ჩვეულებრივი საქმიანი თათბირები, მუდმივად მუშაობდა.

_ გაიხსენეთ მისი ბოლო პერიოდი.

_ ძალიან კარგად მახსოვს, იწვა, ბოლომდე იბრძოდა. დიდი ნებისყოფის ადამიანად დარჩა. ვერაგ დაავადებას ებრძოდა. მე ყოველდღე დავდიოდი. ცოტა მეტყველება უჭირდა, მაგრამ ასეთ დროსაც არ ჰკარგავდა იუმორის გრძნობას. მახსოვს ასეთი სცენა: წევს მამა, სიცხე აქვს.  მოუსვენრად იყო, წრიალებდა. რა გაწუხებს მამა? - ვკითხე, რა გაწუხებს? - გავუმეორე. ჩუმად იყო და მერე რომ არ მოვეშვი ამდენი კითხვით, მიპასუხა, ჭკუა, ჭკუა მაწუხებსო, თვითონაც იმდენი იცინა... ბოლომდე იყო ჩართული მსოფლიო და ქართულ პოლიტიკურ ცხოვრებაში. მახსენდება მისი დაბადების დღე. უნდა აღგვენიშნა ეს თარიღი, ამ დროს რუსეთ-უკრაინის ომი დაიწყო. მამას ვეკითხებოდით ყველაფერს სამზადისზე, საქმის კურსში ვაყენებდით,  ყველაფერი ნაყიდი გვქონდა, გამზადებული უკვე, სტუმრები უნდა მოსულიყვნენ... ისე იმოქმედა უკრაინის მოვლენებმა, რომ  დღესასწაული გაგვაუქმებინა, რა დროს სუფრააო.

_ რა საინტერესოა, დღეს რომ ყოფილიყო რას იტყოდა ამ ყველაფერზე, რაც ახლა ჩვენს თავს ხდება?

_ არ ვიცი, ვერ გეტყვით. ახლანდელ სიტუაციაში რომ ყოფილიყო თვითონ, ვფიქრობ, რაღაც გამოსავალს ნახავდა აუცილებლად. თუმცა, რომ გითხრათ, გამოუვალი სიტუაცია გვაქვსო, მგონი, ასეც არ არის საქმე. ასეა თუ ისე, სახელმწიფო შემდგარია, შეიძლება, არ ვართ ეკონომიკურად  განვითარებული, მოწინავე ქვეყანა, მაგრამ ხომ ჩამოდიან დასვლეთიდან ჩვენი პარტნიორები. იქ, ამერიკის შეერთებული შტატების სენატში მოსმენაა საქართველოს საკითხზე... ეს არის სწორედ შევარდნაძის დამსახურება, რომ  დღესაც ჩვენი ქვეყანა აქტუალურია.  მხოლოდ იმიტომ კი არა, რომ ქართველები ძალიან ვუყვარვართ, არა,  ვჭირდებით, მსოფლიოს ვჭირდებით ჩვენი მასშტაბური პროექტებით...

_ გიფიქრიათ ოდესმე, რომ არ დაბადებულიყავით ედუარდ შევარდნაძის ოჯახში, არამედ სხვა, სოციალურად ჩვეულებრივი სტატუსის მქონე ოჯახში. ვინ იქნებოდით, სად იქნებოდით, როგორ იქნებოდით?

_ მართალი გითხრათ, არ მიფიქრია ამაზე, უფრო სწორად, არც დამიშვია. არ მგონია, უკეთესი ცხოვრება მქონოდა. როგორც დასაწყისში გითხარით, მე და ჩემ ძმას ერთადერთი რაც არ გვქონდა, იყო თავისუფლება, ძალიან შეზღუდულები ვიყავით ყველაფერში სიტუაციიდან, ჩვენი შინაგანი, მორალური და იმ ნორმებიდან გამომდინარე, რაც ჩვენი ოჯახის სტატუსის გამო ხდებოდა, თორემ,  არავინ არაფერს გვიკრძალავდა. მერე და მერე, პირიქით, ძალიან ვამაყობდით. ერთხელ ჩემს ქალიშვილს, თამუნას ვუთხარი: იცი, შვილო, ადამიანები მიდიან, უტოვებენ შთამომავლობას, თავადიშვილობას, დიდძალ ქონებას... ჩვენ ყველაზე დიდი რამ დაგვიტოვა ბაბუმ - სახელი.  ის, რომ ოჯახში  მისი ყველა შთამომავალი შევარდნაძის გვარს ვატარებთ, ძალიან დიდი ღირებულებაა. მეტი არც არაფერი გვინდა. 

_ არ გინდოდათ მამას კვალს გაჰყოლოდით, პოლიტიკაში წასულიყავით?

_  არასოდეს არ მინდოდა პოლიტიკოსობა, ძალიან არ მომწონდა. სხვათა შორის მამა სულ მეუბნებოდა  - მანჩო, შენ მამაკაცის ტვინი გაქვსო. ის, რაც მომწონდა და, ალბათ, გენეტიკურიც არის, ძალიან მინდოდა ჟურნალისტობა. მამას  პოლიტიკოსობა  ბავშობიდანვე  მთრგუნავდა, მაგრამ დედა იყო ძალიან კრეატიული, შემოქმედი  ადამიანი და ეს უფრო მხიბლავდა. ვაპირებდი კიდეც ჟურნალისტობას,  მაგრამ მუსიკაზეც დავდიოდი. იქაც კარგი მონაცემები აღმომაჩნდა. მუსიკამ მომცა უსაზღვროდ დიდი, ამაღლებული, სხვანაირი ხედვის უნარი. მოკლედ, მაინც, ხელოვნება ვარჩიე ყველაფერს. დავამთავრე პირველი სამუსიკო სასწავლებელი, რომელიც სოლოლაკში იყო. ტკბილი მოგონებები მაქვს. აქ მეტი თავისუფლება იყო.  ამ პერიოდში შეყვარებულიც აღმოვჩნდი. 18 წლის გავთხოვდი და კონსერვატორიაშიც ჩავაბარე. განათლებით მუსიკისმცოდნე გახლავართ.

_ და აი, დადგა მომენტი, როცა ამაზე უნდა გკითხოთ სწორედ, მამას ფაქტორზე... თქვენმა მომავალმა მეუღლემ ალბათ იცოდა ვისი შვილიც იყავით და მერე ისიც მითხარით, მამამ როგორ მიიღო თქვენი ამბავი.

_ თავიდანვე იცოდა ვინც ვიყავი. ზვიადი, ჩემი პირველი მეუღლე,  მწერალთა შთამომავალი იყო, პოეტ ილო მოსაშვილის შვილიშვილი.  მისი მეორე ბაბუა, ნოე ჩხიკვაძე, ასევე პოეტი გახლდათ. სხვათა შორის, ილო მოსაშვილი იყო კონსტანტინე გამსახურდიას უახლოესი მეგობარი, ამიტომაც ჩემს მეუღლეს კონსტანტინეს ხათრით დაარქვა მისი შვილის, ზვიადის სახელი. რაც შეეხება ჩემს გათხოვებას, მამა არ ჩქარობდა. თავიდანვე იცოდა, როცა დავიწყეთ ერთად სიარული, არაფერს ვუმალავდით ოჯახში, ეს იცოდა. ძალიან სწრაფად განვითარდა მოვლენები, რამდენიმე თვეში ქორწილზე დავიწყეთ საუბარი. მამას ჩემთვის არ უთქვამს, მაგრამ მოვკარი ყური როცა თქვა, რა ეჩქარებათ, რა საჭიროაო... დედა ჩემს მხარეს იყო, კარგი, პატიოსანი ოჯახი იყო, ერთი სოციალური წრის ვიყავით, ერთ გარემოში ვტრიალებდით... ამას ძალიან დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა.

_ შემდეგ თქვენ დაშორდით. წარმომიდგენია ესეც რა იქნებოდა მამათქვენისთვის.

_ ძალიან კარგი ოჯახი შევქმენით, მაგრამ ეტყობა, ადრე რომ  გავთხოვდი... გარკვეული პერიოდის შემდეგ დაიწყო სირთულეები. ვერ ვიტყვი, რომ ჩემი ბრალი იყო, ნამდვილად არა. ფაქტობრივად ერთად მოვდიოდით, ერთად გავიზარდეთ, ჩამოვყალიბდით პიროვნებებად,  მაგრამ იყო რაღაცეები რაც ხელს გვიშლიდა...  სამწუხაროდ, ძალიან ადრე გარდაიცვალა - 43 წლის ასაკში.

მე უკვე დამოუკიდებელი პიროვნება ვიყავი. ვმუშაობდი ჯერ გამომცემლობაში „ხელოვნება“, შემდეგ ტელეფილმების სტუდიაში. მერე  საოცრად გამიტაცა კინემატოგრაფიამ. ჩავერთე საზოგადოებრივ საქმიანობაშიც. ჯერ მუსიკალურ განყოფილებაში ვიყავი რედაქტორი, მერე გამგე და საბოლოოდ მთელი სტუდიის, კომპანია „ქართული ტელეფილმი“-ის  დირექტორიც გავხდი. ატენის ქუჩაზე ვცხოვრობდით. გავიყარეთ და ზვიადი გახდა ავად, მერე სულ მისი მკურნალობა იყო. მე როგორც შემეძლო, ჩემი მშობლების დახმარებით ყველაფერს ვაკეთებდი, რომ გამოჯანმრთელებულიყო, კარგად ყოფილიყო, მაგრამ სამწუხაროდ ერთ წელიწადში გარდაიცვალა. რასაკვირველია, ჩემთვის დიდი ტრაგედია იყო. რას წარმოვიდგენდით. შემდეგ მარტო ვცხოვრობდი. რაღაცნაირად მოვახერხე, რომ  თამუნა გამეშვა სასწავლებლად საზღვარგარეთ. მშობლები მთხოვდნენ მოსკოვში გადასვლას, ჩვენთან გადმოდიო - არ დავთანხმდი. რა ვიცი, მე ასე მიმაჩნდა, რომ აქ უნდა ვყოფილიყავი. ეს იყო ჩემი პროტესტი! როგორ,  პოლიტიკური არეულობის გამო სამშობლო რატომ უნდა დამეტოვებინა?...       

_ შემდეგ შეხვდით გია ჯოხთაბერიძეს. ისევ გააოცეთ მამა?

_ გია ჩემი მეზობელი იყო ატენის ქუჩაზე. ჩვენ მეხუთეზე ვცხოვრობდით, გია და მისი ოჯახი მეექვსეზე. როგორც მეზობლებს რომ გითხრათ, ახლო მეზობლობა არ გვქონია. ისიც გაშორდა ცოლს, მეც მარტო ვიყავი... უცებ ერთმანეთი თავიდან აღმოვაჩინეთ... ყველაფერი თავისთავად მოხდა...   ჩვენებსაც ძალიან გაუხარდათ. მე და გია   ნორჩებიც აღარ ვიყავით. ხშირად ვიხსენებ 90-იანების იმ უშუქობის და გამყინვარების პერიოდს, როცა ჩვენი რომანი განვითარდა. თითქოს, ერთმანეთი ვიპოვეთ  და ვფიქრობ, ეს გარკვეული კანონზომიერებაც იყო. უკვე 25 წელია, მე და გია ერთად ვართ. ხშირად გვეკითხებიან, საერთო შვილი რატომ არ გყავთო. ჩვენ თავიდანვე, ჩვენ შვილებს, თამუნას, ანდროს და ირაკლის  საერთო შვილებად ვთვლიდით. ასე ვთვლით დღესაც. ხანდახან ვხუმრობ კიდეც, ჩვენი საერთო შვილი „მაგთია“. შეიძლება ბევრმა არ იცის, რომ მაგთი არის ჩვენი სახელების ინიციალები, ჩემი, გიასი და ჩვენი შვილების. მნიშვნელობა აქვს იმასაც, რომ გარკვეულწილად ორივეს გვქონდა უკვე ქორწინების იმედგაცრუების გამოცდილება. ამ დროს სხვანაირად უყურებ ყველაფერს, სხვანაირად აფასებ. ბედნიერები ვართ, რომ  გვყავს სამი შვილი და სამი შვილიშვილი. ჩვენ არ ვართ, როგორც ამბობენ,  უცებ გამდიდრებული, შეძლებული ოჯახი.  მე და გიამ გავიარეთ აბსოლუტურად ყველა ეტაპი, გაჭირვებაც ბევრი გვქონია...

_  და მაინც რა შეიძლებოდა გაჭირვებოდა შევარდნაძის ოჯახს?

_ ჩემს  ქალიშვილს ამერიკაში არ ჰქონდა სწავლისთვის, ბინისთვის ფინანსები. მე აქ ვერაფერს ვაკეთებდი, შეიძლება არც დაიჯეროს ადამიანმა, მაგრამ მართლა არ არსებობდა ფინანსები, რომ დავხმარებოდი. დიახ, პრივილეგირებულები ვიყავით, ბინები გვქონდა, სახელმწიფო გვაძლევდა ამ ბინებს, ხელფასები, ასე თუ ისე, ნორმალური იყო საბჭოთა პერიოდში, მაგრამ მერე უკვე ძალიან გაგვიჭირდა. რომ გითხრათ, მამა ფინანსურად გვეხმარებოდა, არ იყო ნამდვილად ასე, დედა მითუმეტეს. ძალიან ბევრი ცხოვრობდა ასე. როდესაც მე და გია დავქორწინდით, მხოლოდ მერე შევძელი დავხმარებოდი თამუნას. გია ნამდვილი ინტელექტუალია.  ის არის ტექნიკის მეცნიერებათა დოქტორი და დამთავრებული აქვს მოსკოვის საინჟინრო ფიზიკის ინსტიტუტი, ელიტარული უმაღლესი სასწავლებელი, რომლის დიპლომსაც აშშ-შიც კი აღიარებდნენ. ამიტომაც შეძლო ასეთი წარმატებული ბიზნესის აწყობა. იგი მეცნიერებიდან მოვიდა, ბიზნესის ალღოც ჰქონდა და ალბათ ის ფაქტორიც, რომ შევარდნაძის სიძე გახლდათ, დაეხმარა ამერიკელ პარტნიორებთან ურთიერთობაში.

_ რას მიიჩნევთ უსამართლობად თქვენს ოჯახთან მიმართებაში? 

_ ალბათ ყველაზე დიდი უსამართლობა იყო „ვარდების რევოლუცია“ და არა მხოლოდ...  მამაჩემის სახელი და საქართველოს ისტორია ერთმანეთზეა გადაჯაჭვული. „ვარდების რევოლუცია“, როგორც ყველა რევოლუცია ჩემი აზრით დიდად პროგრესული არ ყოფილა. მართალია, გარკვეულ ასპექტში სახელმწიფო წინ წავიდა, მაგრამ რის ფასად...?   ცოტა ხანს რომ მოგვეცადა, ამოიწურებოდა შევარდნაძის პრეზიდენტობის ვადა და ნორმალური, ცივილიზებული არჩევნები ჩატარდებოდა. მამა ხომ აღარ იყრიდა კენჭს, გამორიცხული იყო!  დღესაც მგონია, რომ მაშინ ქვეყნისთვის ასე აჯობებდა. ეს იყო დიდი უპატივცემულობა, დიდი უსამართლობა შევარდნაძის პიროვნების, მისი პოლიტიკური მოღვაწეობის, ყველაფრის მიმართ, რაც მან ქართული სახელმწიფოებრიობისთვის გააკეთა. რა საჭირო იყო პოლიტიკური კატაკლიზმები. შევარდნაძე ისედაც მიდიოდა. წინსვლა იყო, ბევრი რამ გაკეთდა, მაგრამ ნუ დაგვავიწყდება, რომ საძირკველი  შევარდნაძემ ჩაუყარა და ამის გადახაზვა სრულად შეუძლებელია. ალბათ, მკითხავთ, მაშინ, რატომ ჩამოაგდეს გამსახურდიაო? მოვიდოდა დრო და ისიც წავიდოდაო...  ესეც არ იყო სწორი, რასაკვირველია, მე რომ მკითხოთ.  ისიც კარგად არის გასაანალიზებელი, რა მოხდა მაშინ, რა დაგვემართა ქართველებს? ერთ წელიწადში შეიძლება, რომ ერის უდიდესმა ნაწილმა  საქართველოს პირველი პრეზიდენტი უარყოს და ქვეყანა გაუბედურების გზას დაადგეს?..

ეკა პატარაია

წყარო: თბილისელები